قوه قهریه

قوه قهریه یا همان شرایط فورس ماژور

تعریف اصلی قوه قهریه یا همان شرایط فورس ماژور در انواع قرارداد‌های پیمانکاری بسیار ساده است. اگر حادثه‌ای برای یکی از طرفین رخ دهد. که با احتیاطات و مراقبت‌های رایج نمی‌توان آن را پیشبینی کرد یا از آن جلوگیری نمود. از تعهداتی که به سبب شرایط فورس ماژور توان انجام آن‌ها را ندارد معاف می‌شود. اما استفاده از شرایط قوه قهریه، پیچیده‌تر از تعریف آن است.

از آنجایی که شرایط فورس ماژور می‌تواند باعث لغو قرارداد پیمانکاری یا تعلیق آن شود، برای استفاده از آن باید با نهایت دقت عمل کرد. در صورتی که از شرط فورس ماژور استفاده شود، طرف دیگر قرارداد هم از انجام تعهدات معاف می‌شود.

• برای مثال یک قرارداد پیمانکاری ساخت ساختمان شرط فورس ماژور داشته دارد. اگر هنگام ساخت ساختمان، با سیل روبرو شویم و شرایطی به وجود آید که پیمانکار دیگر نتواند فرآیند ساخت را ادامه دهد. آنگاه می‌توانیم شرط فورس ماژور را فعال کنیم و پیمانکار را از تعهدات خود معاف کنیم.

تاثیر قوه قهریه بر رفع مسئولیت کارفرما

در صورتی که پیمانکار بر اثر شرایط فورس ماژور نتواند به تعهدات خود عمل کند. کارفرما میتواند مبلغی که به عنوان دستمزد در قرارداد پیمانکاری تعیین شده بود را پرداخت نکند. در حقیقت اگر پیمانکار بر اثر شرایط فورس ماژور از تعهدات خود معاف شود، کارفرما نیز از تعهدات خود معاف می‌گردد.

به بیان دیگر تعیین شرایط فورس ماژور در قرارداد پیمانکاری می‌تواند از منافع کارفرما در شرایط فورس ماژور یا همان قوه قهریه محافظت کند.

افزایش ناگهانی قیمت‌ها و شرایط فورس ماژور در قراردادهای پیمانکاری

یکی از نکاتی که باید در شرایط فورس ماژور در قراردادهای پیمانکاری به آن توجه کرد این است که افزایش ناگهانی قیمت‌ها شامل شرایط فورس ماژور نمی‌شود زیرا اقتضای مراودات اقتصادی و تجارت ، ریسک‌های مالی است؛ بنابراین این مورد را نمی‌توان جزء قوه قهریه محسوب نمود و موجب رفع مسئولیت متعهد نمی‌گردد اما قطعا بهتراست این موارد هم در قرارداد قید گردد .

در چه شرایطی قوه قهریه ، متعهد از تعهدات خود معاف نمی‌شوند؟

در مواردی که متعهد در قرارداد خطرات ناشی از شرایط فورس ماژور در قراردادهای پیمانکاری را بپذیرد. یعنی در قرارداد مکتوب باشد. که حتی در صورت بروز قوه قهریه، مسئولیت را بر عهده دارد.

اگر شرایط فورس ماژور مانع انجام بخش جزئی از تعهدات پیمانکار شود، در این صورت معافیت از تعهدات نیز جزئی خواهد بود. به بیان دیگر باید بررسی صورت گیرد تا روشن شود چه بخش‌هایی از تعهدات غیرقابل اجرا و چه بخشی قابل اجرا می‌باشد. سپس اگر مشخص شود که تعهدات قابل اجرا برای کارفرما کافی است، قرارداد پیمانکاری باید ادامه پیدا کند. و اگر تعهدات قابل اجرا مزبور برای کارفرما فایده نداشته باشد یا برحسب توافق بین طرفین، قرارداد پیمانکاری یک جزء غیرقابل تجزیه باشد. قرارداد پیمانکاری باید به‌طور کلی منحل و تمام تعهدات ناشی از آن ساقط گردد.

در صورتی که ابتدا موعد ایفای تعهد در قرارداد پیمانکاری قبل از شرایط فورس ماژور فرا رسیده باشد. در این صورت طبق ماده ۲۲۶ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، همین که موعد ایفای تعهد رسیده باشد. حتی در شرایط فورس ماژور متعهد باید به مسئولیت‌های خود عمل کند. و آن‌ها را در اختیار کارفرما قرار دهد.

اگر قوه قهریه جزئی از علت‌های عدم انجام قرارداد پیمانکاری و خسارت باشد، نه علت اتمام آن. به صورتی که اشتباهات پیمانکار نیز در آن تاثیر داشته باشد. و از علل و اسباب خسارت باشد. در این صورت میزان نسبتی که شرایط فورس ماژور خسارت وارد کرده به نسبت خسارات ناشی از اشتباهات پیمانکار کم خواهد شد. به عبارت دیگر به میزان خسارت شرایط فورس ماژور از غرامتی که پیمانکار باید پرداخت کند. کم می شود.

در صورتی که شرایط فورس ماژور ناشی از اشتباهات پیمانکار باشد. مسئولیت انجام قرارداد پیمانکاری برعهده پیمانکار خواهد بود. و در صورتی که قرارداد قابل اجرا نباشد باید خسارات ناشی از اشتباهات پیمانکار به کارفرما پرداخت شود. البته اثبات این موضوع که ایجاد شرایط فورس ماژور تقصیر پیمانکار است، برعهده کارفرما می‌باشد.

• برای مثال اگر پیمانکار با تاخیر در ساخت و تحویل کالا با منع قانونی که شرایط فورس ماژور محسوب می‌شود برخورد کند. مسئولیت بر عهده او خواهد ماند و باید خسارات ناشی از تاخیر را جبران کند.