تفاوت میان قرارداد ، تفاهم نامه و توافق نامه چیست؟
تفاوت میان قرارداد ، تفاهم نامه و توافق نامه از سوالات پرتکراری است که همهروزه برای افرادی که به فراخور نوع فعالیت شان با آن سر و کار دارند پیش میآید.
قبل از اینکه تفاوت آنها را بیان کنیم. خاطرنشان میکنیم که عنوان اسناد، ملاک تصمیم گیری برای تمییز دادن اینگونه اسناد نیست. بلکه آن چیزی که ملاک تفسیر سند ایجاد شده میباشد متن و محتوای متون تحریر شده است.
لذا از این جهت بسیاری از حقوقدانان تفاوت میان قرارداد ، تفاهم نامه و توافق نامه قایل نمی باشند. با این تفاوت که اصولا تفاهم نامه برای طرفین الزامآور نیست. یعنی تفاهم نامه از نظر قانونی قابل استناد نیست. ولی استفاده از برخی عبارات الزامآور میتواند مدعی را برای رسیدن به ادعای الزامآوری کمک کند.
در مقابل توافقنامهها به عنوان یک سند قانونی از الزام حقوقی بهرهمند هستند اما رسمیت آنها از یک قرارداد کمتر است.
تفاهم نامه چیست؟
مهم ترین نکته این است که اصولا تفاهمنامه برای طرفین الزامآور نیست. می توان این گونه عنوان کرد که تفاهم نامه در واقع سندی است. که در آن اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی برای دستیابی به یک توافق در آینده، اهداف مشخصی را در نظر می گیرند. و این تفاهم را مبنا و چارچوب هر گونه تصمیم بعدی قرار می دهند. از این جهت می توان گفت که تفاهم نامه ها فاقد تعهداتی مانند تعهدات حقوقی هستند. و شاید از آن ها بتوان به تفاهم نامه های مشترک نزاکتی نام برد.
پس از ایجاد یک تفاهم نامه مشترک، برای دستیابی به اهداف مشخص، طرفین توافقاتی را در خصوص چگونگی رسیدن به اهداف تفاهم نامه انجام خواهند داد.
طرفین با امضای یادداشت تفاهم یا تفاهمنامه اگرچه سعی دارند نسبت به توافقات حاصل شده از ایجاد ضمانت اجرا و آثار حقوقی الزامآور جلوگیری کنند. ولی در عین حال نشان می دهند که نسبت به مذاکرات انجام شده به یک نقطه مشترک دست یافتهاند و قصد دارند مذاکرات را تا انعقاد قرارداد پیش ببرند.
پس تفاهم نامه به نوعی پیشنویس قرارداد محسوب میشود و به عنوان سند پشتیبان مذاکرات شفاهی به طرفین قرارداد در پیکربندی آن کمک میکند.
توافق نامه چیست؟
تفاهمنامه برای طرفین ایجاد التزام قانونی نمیکند. ولی توافقنامه سندی مکتوب است که برای طرفین ایجاد التزام میکند اما رسمیت آنها از یک قرارداد کمتر است.
توافق نامه ها دارای جزئیات بیشتری نسبت به تفاهم نامه ها هستند و تغییر شروط و بندهای توافقنامه اصولاً امکانپذیر نیست و آنچه در یک موافقتنامه درج میشود اغلب عیناً در بندهای قرارداد اما به صورت کاملتر ذکر می شود.
در این مرحله سند نزاکتی که همان تفاهم نامه است. کمی قوام پیدا می کند و اصول و روش های اجرایی کلی آن نیز مورد توافق قرار می گیرد. در این مرحله طرفین توافق نامه، تفاهم پیشین را از یک اصول کلی و نظری به یک مأموریت اجرایی تبدیل نموده و راهکارهای ایجاد، عرضه و توسعه را مورد بررسی قرار می دهند. پس از این و قبول توافقات، نوبت به انعقاد قرارداد می رسد.
قرارداد چیست؟
انعقاد یا عقد قرارداد ، طبق ماده ۱۸۳ قانون مدنی عبارت است از اینکه «دو یا چند نفر در مقابل دو یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد.»
قراردادها انواع مختلفی دارند و می توان آنها را به قراردادهای مالی و غیرمالی و یا قراردادهای تملیکی و یا عهدی تقسیم بندی نمود.
در قراردادها، تمامی تفاهمات پیشین و توافقات بعد از آن به تعهدات و الزامات قراردادی تبدیل می گردد. که عدول از اجرای آن منجر به ضمان خواهد شد. در واقع با امضای قرارداد طرفین اختیارات بسیاری را از خود سلب و خود را متعهد به اجرای اموری می نمایند. که پیش از این و به صورت کلی در مورد آن تفاهم و توافق نموده بودند.
قراردادها از دو منظر رسمی و عادی نیز قابل تقسیم می باشند که هر کدام دارای شرایطی خاص و اعتباری متفاوتی می باشند.
نکته: شاید به نظر برسد در بسیاری از مواقع قراردادها بدون انعقاد توافق نامه و یا تفاهم نامه منعقد می گردند، که این فرضی نادرست است. چرا که حتماً برای انعقاد قرارداد تعاملاتی صورت می گیرد و یا گاها صورت جلساتی تنظیم و یا جلسات شفاهی یا مکاتباتی انجام می پذیرد، تمامی این صورت جلسات و تعاملات کتبی و شفاهی به فراخور موضوع و مضمون می تواند توافق نامه و یا تفاهم نامه محسوب گردد. این اسناد مدارک معتبری برای تفسیر هر گونه قرارداد در زمان بروز اختلاف خواهد بود.
لذا با توجه به نکاتی که بیان شد، پیشنهاد می گردد هر گاه نیازمند ایجاد تعهدی برای خود و یا دیگری بودید، قبل از انعقاد قرارداد و التزام به تعهدات قراردادی، مفاهیم کلی و توافقات اجرایی را پیش تر مورد بررسی و تأیید و تأکید قرار دهید تا با انعقاد یک قرارداد شفاف، گویا و کارآمد به اهداف حقیقی خود نائل آیید.